پرسشی از مهندس محمد هاشمی سخنگوی سازمان غذا ودارو
ندا احمدلو
طی هفته‌های گذشته، خبرهایی درباره پایش میوه‌ها و سبزی‌ها روی خط خبرگزاری‌ها آمد و دکتر رسول دیناروند، رئیس سازمان غذاودارو اعلام‌کرد براساس این پایش‌ها، مشخص شده است که حدود 8 درصد از محصولات کشاورزی پرمصرف، آلودگی دارند. البته دیناروند تاکید کرده بود که این آلودگی از 30 به 8 درصد رسیده و در مقایسه با پایش‌های قبلی، سلامت محصولات کشاورزی ارتقا پیدا کرده اما همین 8 درصد هم زیاد است و باید برای حفظ سلامت مردم، این میزان را هم کاهش بدهیم. در «سبد خرید» این شماره، با مهندس محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره چند و چون این پایش گفت‌وگو کرده‌ایم.
سلامت: پایش محصولات کشاورزی چگونه انجام شده است؟
کنترل کیفی پایش باقیمانده سموم را کارشناسان حوزه نظارت بر فراورده‌های غذایی و آزمایشگاه معاونت‌های غذا و دارو به‌صورت نمونه‌برداری، ارسال نمونه و روش‌های اعتبارسنجی به روش آزمون استفاده در پایش باقیمانده سموم و محاسبه عدم قطعیت اندازه‌گیری انجام می‌دهند. این پایش، کاری کاملا علمی و تخصصی است که می‌توانیم براساس نتایج آن، از میزان سلامت یا آلودگی یک محصولات کشاورزی آگاه شویم.
سلامت: این پایش‌ها روی کدام گروه از موادغذایی انجام می‌شوند؟
معمولا تمام موادغذایی را که در کشور وجود دارند و استفاده می‌شوند، آزمایشگاه‌های مرجع و مجاز با همکاری سازمان غذا و دارو، کنترل می‌کنند و پایش‌های دوره‌ای روی آنها انجام می‌شود.
سلامت: براساس آخرین پایشی که داشته‌اید، چه محصولاتی دارای آلودگی بیشتری بودند؟
در برنامه پایش ملی بررسی باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی، مشخص شد که میزان مجاز کودهای شیمیایی در سیب‌زمینی، پیاز و کاهو و همچنین باقیمانده سموم روی خیار، گوجه‌فرنگی، سیب درختی و برنج بالاتر از حد مجازی است که در وزارت بهداشت تعیین کرده‌ایم. از این‌رو باید در برنامه‌های آتی، برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری برای از بین بردن یا کاهش میزان آلودگی این محصولات داشته باشیم.
سلامت: چه نوع آلاینده‌های نگران‌کننده‌ای در این محصولات شناسایی شده‌اند؟
بیشتر نگرانی‌های ما در این زمینه به آلاینده‌های ناشی از خاک مانند فلزات سنگین، سرب، کادمیوم، نیترات ناشی از کود و آلاینده‌های ناشی از سموم مربوط می‌شود.
سلامت: مردم از کجا می‌توانند متوجه میزان و وجود آلاینده‌ها در محصولات غذایی شوند؟
کار اصلی را در این بخش باید با آموزش کشاورزان انجام داد. همچنین باید به‌صورت علمی به آنها آموخت که چه زمانی، چه میزان و اصولا از چه سمی برای محصولات خود استفاده کنند تا کمترین خطر را برای محصول کشاورزی داشته باشد. نکته مهم اینجاست که راه حل اساسی برای اطمینان از سلامت محصولات، تهیه آنها از مراکز مجاز و تحت نظارت مثل میادین میوه و تره‌بار یا فروشگاه‌های زنجیره‌ای موجود در سطح کشور است. شناسایی محصولات غذایی و کشاورزی آلوده به آلاینده‌ها، کار ساده‌ای نیست که مصرف‌کننده بتواند آن را انجام دهد.
سلامت: آیا می‌توان نتایج این پایش را به تمام محصولات مشابه در سراسر کشور تعمیم داد؟
ما اطلاعات ریز این پایش را به وزارت جهاد کشاورزی خواهیم داد تا بدانند در کدام نقاط کشور، باقیمانده سموم و کودها کمتر و بیشتر بوده است تا از این طریق، با مدیریت بهتری برای اقدام‌های خود برنامه‌ریزی کنند. ضمن اینکه سازمان غذا و دارو هم برای بررسی و پایش محصولات کشاورزی پرمصرف، اولویت‌بندی را آغاز کرده است. محصولاتی مانند هندوانه، سبزی‌خوردن و میوه‌هایی که سرانه مصرف بالاتری دارند و احتمال مصرف کود در آنها بیشتر است، در اولویت کاری قرار دارند و به‌عنوان محصولات جدید مورد پایش، در مرحله بعدی برنامه اضافه می‌شوند.
سلامت: در نهایت اینکه آیا سازمان غذا و دارو پیشنهادی برای کاهش سطح آلاینده‌های محصولات غذایی داده است؟
به نظر ما باید استفاده از انواع سموم کشاورزی با مجوز و مشورت یک متولی صاحب‌نظر انجام شود نه اینکه خود کشاورز در مورد مقدار، میزان، زمان و نوع سموم تصمیم بگیرد. البته کار مشترکی بین سازمان‌های حفظ نباتات، استاندارد و غذا و دارو در این زمینه انجام شده که نتیجه آن تعیین حد مجاز استفاده از سموم کشاورزی است. وزارت جهاد کشاورزی نیز موظف شده است تا نظارت‌هایش را تقویت کند و امیدواریم این وزارتخانه از شبکه‌های استانی خود برای حمایت از سلامت مردم استفاده کند.
نگاه آخر
دکتر رحمت‌‌ا... حافظی
رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران
حال محصولات کشاورزی رو به بهبود است!
کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، هر چند ماه یکبار، انواع موادغذایی را برای حصول اطمینان از سلامت و استاندارد بودن، بررسی، پایش و رصد می‌کند تا شهروندان بتوانند با محصولات سالم و ناسالم، بیشتر آشنا شوند و انتخاب‌های مناسب‌تری در سبد کالای خود داشته باشند.
کیفیت موادغذایی پایش‌شده باید در حدی باشد که مصرف آنها باعث به خطر افتادن سلامت مصرف‌کننده نشود. در طول ماه‌ها و سال‌های گذشته، بارها از آلودگی برخی محصولات باغی و کشاورزی به فلزات سنگین، کودهای شیمیایی و نیترات، سخن به میان آمد. به‌همین دلیل بر آن شدیم تا با رصد و نظارت‌های بیشتر، درصدد رفع اینگونه آلودگی‌ها برای ارتقای سلامت شهروندانمان برآییم. یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین اقدام‌هایی که در جهت رصد سلامت محصولات کشاورزی انجام گرفته، بارکدگذاری این محصولات بوده است تا بتوان از طریق این بارکدها، نظارت بیشتری بر کنترل میزان آلودگی چنین محصولاتی داشت. ضمن اینکه بارکدگذاری محصولات کشاورزی به ما کمک می‌کند بتوانیم در اولین فرصت ممکن، مزارع آلوده را شناسایی کنیم و چاره‌ای برای رفع آلودگی مزرعه و محصولاتش بیندیشیم.
اقدام به بارکدگذاری محصولات کشاورزی در سال 94 با تحت پوشش قرار دادن حدود 30 درصد محصولات آغاز می‌شود و امید است که براساس تعهدات وزارت کشاورزی، این میزان در سال 95 به حدود 70 و در سال 96 هم به 100 درصد محصولات کشاورزی گسترش پیدا کند. افزایش بارکدگذاری محصولات کشاورزی کمک بزرگی به شناسایی موادغذایی آلوده می‌کند.
در تابستان سال 93، پایشی روی سبزی‌های مصرفی پایتخت انجام دادیم و متوجه شدیم که برخی از محصولات کشاورزی دارای آلودگی‌هایی بیشتر از حد مجاز هستند. به‌همین دلیل مساله را پیگیری کردیم و خوشبختانه امروز با کاهش این میزان آلودگی، مواجه هستیم. به‌طوری که آمارها از سلامت 74 درصد از محصولات کشاورزی خبر می‌دهند. براساس پایش‌های انجام گرفته، مشخص شد که آلودگی محصولات کشاورزی به آلاینده‌هایی مانند سرب و نیترات و کادمیوم حدود 24 درصد بود و 76 درصد محصولات هم بدون این آلاینده‌ها بودند. در نهایت می‌توان گفت که به‌طور کلی، میزان آلودگی محصولات کشاورزی در آخرین پایش‌ها نسبت به پایش‌های قبل، بسیار کمتر شده اما این آلودگی‌ها هنوز کامل برطرف نشده‌اند.
